آیا تا به حال از کامپیوتر استفاده کرده اید؟ برای اکثر مردم، پاسخ با صدای بلند است: “بله!” از گوشی‌های هوشمند گرفته تا تبلت‌ها، لپ‌تاپ‌ها و رایانه‌های رومیزی، ما در دنیای فناوری زندگی می‌کنیم. اگر هر روز از کامپیوتر استفاده می کنید، قدردان یکنفر باید باشید به اسم آدا لاولیس!
آدا لاولیس که بود؟
اولین برنامه نویس کامپیوتر جهان! درحالی که، او بیش از 100 سال قبل از رایج شدن رایانه ها زندگی می کرد. لاولیس در 10 دسامبر 1815 به دنیا آمد. نام او در بدو تولد آدا بایرون بود. پدرش شاعر مشهور لرد بایرون و مادرش همسر اولش آنابلا میلبانکه بود.
والدین لاولیس مدت کوتاهی پس از تولد او از هم جدا شدند. در واقع، آدا هرگز پدرش را ملاقات نکرد، پدرش زمانی که تنها هشت سال داشت درگذشت. او در لندن، انگلستان بزرگ شد. مادرش نمی خواست آدا جوان مانند پدرش شاعر شود. او می‌خواست موسیقی، فرانسه و ریاضی بخواند
در کودکی، لاولیس اغلب بیمار بود. در واقع، او سال ها ی زیادی از دوران کودکیش را در خانه بود. این به او زمان زیادی برای مطالعه با معلمان خود داد. او از کودکی به ریاضیات علاقه مند شد. لاولیس در تمام زندگی خود به تحصیل ادامه داد. او به یکی از باهوش ترین ریاضیدانان زمان خود تبدیل شد.
لاولیس در نوجوانی با ریاضیدانی به نام چارلز بابیج آشنا شد. او تحت تأثیر مهارت این زن جوان در ریاضیات قرار گرفت. بابیج قصد داشت یک ماشین حساب اولیه بسازد. او آن را موتور تفاوت نامید. او برنامه های خود را با لاولیس در میان گذاشت که عمیقاً به این ایده علاقه مند شد.
بابیج همچنین به لاولیس برنامه های خود را برای یک موتور تحلیلی نشان داد. ایده او برای این دستگاه برای آن زمان بسیار پیشرفته بود. این می تواند عملیات ریاضی را با سرعتی سریع انجام دهد. موتور تحلیلی در طول عمر آنها ساخته نشد. با این حال، بابیج و لاولیس بیشتر عمر خود را صرف طراحی آن کردند.
لاولیس مشتاق بود به بابیج در طراحی هایش کمک کند. در سال 1843، او مقاله ای در مورد موتور ترجمه کرد. این به زبان فرانسوی توسط ریاضیدان ایتالیایی لوئیجی منابره نوشته شده است. لاولیس آن را دوباره به انگلیسی نوشت.
او چیزی فراتر از ترجمه مقاله انجام داد. لاولیس یادداشت های خود را در مورد موتور تحلیلی و کارهایی که می توانست انجام دهد اضافه کرد. در کل، یادداشت های او سه برابر طولانی تر از خود کاغذ بود.
لاولیس در یادداشت های خود توضیح داد که موتور تحلیلی چگونه الگوریتم ها را اجرا می کند. او حتی یک مثال آورد – رشته ای از دستورات که ماشین را وادار می کند اعداد برنولی را محاسبه کند. امروزه این اولین برنامه کامپیوتری است که تا کنون نوشته شده است. این امر آدا لاولیس را به اولین برنامه نویس کامپیوتر در جهان تبدیل می کند.
در سال 1852 آدا لاولیس بر اثر سرطان درگذشت. او تنها 36 سال داشت. در سال 1938 زمانی که همسرش، ویلیام کینگ، اولین ارل لاولیس شد، کنتس لاولیس شد. وقتی آدا درگذشت، شوهر، سه فرزند و میراثی ماندگار از خود به جای گذاشت. امروزه برنامه نویسی کامپیوتر یکی از رشته های شغلی است که به سرعت در حال رشد است.
با این حال، برنامه نویسی کامپیوتر تقریباً یک قرن پس از مرگ آدا لاولیس به یک حرفه تبدیل نشد. در اواخر دهه 1940، شش زن اولین برنامه نویس حرفه ای کامپیوتر شدند. نام‌های آنها ژان جنینگز بارتیک، فرانسیس الیزابت هولبرتون، فرانس بیلاس اسپنس، مارلین وسکوف ملتزر، کاتلین مک‌نالتی ماچلی آنتونلی و روث لیچترمن تیتلبام بود. آنها برای ارتش ایالات متحده کار می کردند و کامپیوتری به نام انتگرالگر و کامپیوتر عددی الکترونیکی (ENIAC) را برنامه ریزی کردند.
آیا رویای برنامه نویس کامپیوتر شدن را دارید؟ اگر چنین است، می توانید از امروز شروع به یادگیری کنید! راه های زیادی برای یادگیری اصول برنامه نویسی کامپیوتر به صورت آنلاین وجود دارد. چه کسی می داند؟ شاید روزی به اندازه آدا لاولیس شناخته شوید!
علاوه بر برنامه، اولین دیباگ تاریخ نیز به اسم ایدا لاولیس رقم خورده است
بانوی ریاضیدان انگلیسی در مطالعات خود، ایرادات ماشین تحلیلی ببیج را نیز توضیح داد. این کشف ایرادات به‌عنوان اولین فرآیند دیباگ تاریخ شناخته می‌شوند. مطالعات لاولیس در سال‌های بعدی عمیق‌تر نیز شد و او تلاش کرد تا از ریاضیات برای کدگشایی فرآیند عصبی در پس‌زمینه‌ی احساسات استفاده کند. او این مطالعات را به‌نام «محاسبه‌ای بر سیستم عصبی» معرفی کرد. او برای نمایش مطالعات خود با اندرو کراس دیدار کرد تا مدلی الکتریکی از این یافته‌های خود بسازد. البته این تصمیم هیچ‌گاه نهایی نشد.
ایدا با مقاله‌ی خود دورانی جدید در علوم کامپیوتر پدید آورد. او مفهومی جدید را به ماشینها اضافه کرد و ظرفیت آنها را بیشتر از انجام محاسبات ساده‌ی ریاضی نشان داد. اقدام او اولین قدم در مسیر درک کامپیوترهای مدرن، فراتر از ماشین حساب بود. او این ماشینها را ابزارهایی برای کارهای دیگر انسان‌ها مثلا تولید موسیقی می‌دانست.
اولین برنامه‌نویس تاریخ معتقد بود هرچیزی که قابلیت تبدیل شدن به اعداد داشته باشد، مانند موسیقی، الفبا یا تصاویر، توانایی محاسبه شدن و تغییر کردن توسط کامپیوترها را دارد. به بیان دیگر ماشین تحلیلی می‌توانست نحوه‌ی کار در تمامی بخش‌های جهان و نه تنها ریاضی را منقلب کند. طرز تفکر و عقاید ایدا نشان می‌داد که او فراتر از روش‌های سخت‌گیرانه‌ی مادر، تفکر خود را پرورش داده است. او رویکردی تخیلی و بصری را در مطالعات خود لحاظ کرده بود. با وجود این که عموم مطالعات این دانشمند، بر پایه‌ی ریاضی بوده‌اند، ذهن او فراتر از معادلات و الگوریتم‌ها حرکت کرد تا احتمالات جدید را بررسی کند. به‌همین دلیل ببیج در توصیف این بانو از عبارت «جادوگر اعداد» استفاده کرده است.
به‌هرحال مطالعات ایدا و تحقیقات ببیج هیچ‌گاه عملی نشدند. ببیج نتوانست ساخت ماشین خود را به پایان برساند اما در سال ۱۹۹۱ نمونه‌ای از ماشین او با اصلاحیات جزئی ساخته شد و عملکردی کامل داشت. اتفاق بعدی سال‌ها بعد و با ظهور آلن تورینگ افتاد. او به تحقیقات ایدا علاقه‌مند شد اما در یک نکته یعنی هوش مصنوعی با این دانشمند مخالف بود. ایدا معتقد بود هوش مصنوعی به‌وجود نخواهد آمد و ماشینها تنها دستور‌العمل‌ها را اجرا می‌کنند. تورینگ نظریه‌ای مخالف داشت و در نهایت نیز آن را ثابت کرد.
ارتباط لاولیس و ببیج در برهه‌ای از تاریخ با مشاجره‌ای کوچک نیز همراه بوده است. ببیج قصد داشت در ابتدای کتاب لاولیس مقدمه‌ای ناشناس در انتقاد از دولت در مورد پشتیبانی از طرح ماشینش بنویسد. البته قوانین انتشار اجازه‌ی چنین کاری را نمی‌داد و ببیج نیز از لاولیس خواست که مقدمه را حذف کند. لاولیس این درخواست را نپذیرفت و همین اقدام، بهانه‌ای برای مشاجره‌ی کوتاه‌مدت آنها شد. البته رابطه‌ی این دو در سال‌های بعد بهبود یافت تا این که حتی لاولیس در سال‌های پایانی از ببیج خواست که او را از شر سرطان راحت کند.
ادا نه با برنامه‌ی خود بلکه با شناخت پتانسیل کامپیوترها، تاریخ را تغییر داد
بروس کالیر نیز یکی از نویسنده‌های بیوگرافی ببیج است که در مقاله‌ی دکترای خود در سال ۱۹۷۰ به این نکته اشاره کرد که ایدا لاولیس تاثیر زیادی در افزایش محبوبیت موتور تحلیلی داشته اما سندی بر نقش او در طراحی با بهبود تئوری این دستگاه وجود ندارد. محققان بسیار دیگری نیز هستند که الگوریتم لاولیس را اولین برنامه‌ی کامپیوتری قبول نکرده و معتقدند ببیج پیش از او الگوریتم‌های مختلفی نوشته اما منتشر نکرده است. به‌هرحال آنچه که مشخص است لاولیس تاثیر عمیقی بر شناخت پتانسیل‌های بالای کامپیوترهای مدرن داشته است. او با اشاره به این پتانسیل‌ها نقش مهمی در شکل‌گیری مفاهیم کامپیوتری داشته است.
یکی از یادگارهای بزرگ به نام این ریاضیدان انگلیسی، زبان برنامه‌نویسی Ada است که از طرف وزارت دفاع آمریکا تدوین شده و در سال ۱۹۸۰ در استاندارد نظامی این کشور نیز ثبت شده است. مدال لاولیس یکی دیگر از این یادگارها است که از سال ۱۹۹۸ توسط انجمن کامپیوتر بریتانیا اهدا می‌شود. دانشکده‌ی ایدا نیز از یادگارهای آموزشگاهی این برنامه‌نویس، در تاتنهام واقع است. مراسم روز ایدا لاولیس، یادگار بعدی است که در میانه‌های ماه اکتبر با هدف افزایش نقش زنان در علوم، فناوری و مهندسی برگزار می‌شود.
